مدیریت تغذیه و جیره نویسی آبزیان

متابولیسم انرژی :
به طور کلی ترکیبات غذائی را میتوان به ترکیبات غذائی انرژی زا و ترکیبات غذائی غیر انرژی زا تقسیم بندی کنیم. پروتئین ها ، چربی ها و کربوهیدرات ها در گروه مواد غذائی انرژی زا و ویتامین ها و مواد معدنی در گروه مواد غذائی غیر انرژی زا جای می گیرند.
این ترکیبات کارکردهای فیزیولوژیک و بیوشیمیائی متعددی داشته و در تعیین میزان کارائی غذا از اهمیت خاصی برخوردارند. اولین کارکرد غذا در ماهی ها و سخت پوستانی مانند میگو ها بر آورده ساختن انرژی مورد نیاز جهت حفظ بقا ، رشد و تولید مثل میباشد.

مزایای استفاده از انرژی در ماهیان و سخت پوستان آبزی این است که در درجه اول آنها جزو جانواران خونسرد بوده و برای حفظ دمای بدن خود در برابر دمای محیط انرژی مصرف نمیکنند ، دوم آنکه در این دسته از جانوران دفع نیتروژن زاید در مقایسه با حیوانات خونگرم و زمینی انرژی کمتری می طلبد.

مدیریت تغذیه و جیره نویسی آبزیان

مدیریت تغذیه و جیره نویسی آبزیان

از کل انرژی موجود در خوراک ها بخشی از آن برای رشد و فعالیت های متابولیسمی ضروری به مصرف میرسد و بقیه یا به صورت غذاهای هضم نشده و یا به صورت حرارت و ترکیبات دفعی از دسترس خارج میشود.
بیشترین مقدار انرژی از طریق دفع غذاهای هضم نشده و کمترین مقدار آن از طریق ترشح آمونیاک و ادرار از بدن خارج میشود.

تعریف انرژی قابل هضم :
قسمتی از انرژی غذا که بدن قابلیت هضم و جذب آنرا دارد یا به عبارت ساده تر عدد حاصل از کسر انرژی مدفوع از انرژی کل، نمایان گر انرژی قابل هضم میباشد.

تعریف انرژی قابل متابولیسم :
عبارتست از انرژی کل، منهای انرژی دفع شده از طریق مدفوع ، ادرار و ترشحات آبششی
در تنظیم جیره های غذایی آبزیان معمولا به جای مقدار انرژی قابل متابولیسم از مقدار انرژی قابل هضم استفاده می شود . انرژی قابل هضم مواد غذائی در ماهی و میگو ها با استفاده از روش های مختلف، از طریق  اندازه گیری مقدار انرژی نسبی خورده شده و مدفوع تعیین میگردد . از نظر متخصصان تغذیه آبزیان در استفاده از انرژی قابل هضم جهت تنظیم جیره های غذائی آبزیان محدودیتی وجود ندارد چون انرژی هدر رفته از طریق آبشش و کلیه در مقایسه با هدر رفتن آن از طریق گوارش بسیار ناچیز است.

عوامل موثر در مصرف انرژی کدامند ؟

1) گونه ماهی : برای مثال گونه های آب های راکد از سرعت متابولیسم کمتری نسبت به گونه های اقیانوسی برخوردار هستند.

2) جثه ماهی : به طور کلی با افزایش جثه ماهیان سرعت متابولیسم آنها کاهش می یابد.

3) نوربینی یا فتوپریود : تاریکی باعث کاهش احتیاجات برخی گونه ها به انرژی میشود.

4) ترکیب جیره غذائی : اگر جیره حاوی پروتئین و مواد معدنی زیاد باشد سرعت متابولیسم زیاد شده تا از تجمع ضایعات سمی در بدن ممانعت شود ، بنابراین میتوان تیجه گرفت سرعت متابولیسم در گونه های گوشتخوار بیشتر از گونه های گیاهخوار است.

5) فعالیت فیزیولوژیک : ماهیان در فصل تخم ریزی فعالیت متابولیک زیادی دارند.

6) سن ماهی : به طور کلی با افزایش سن سرعت متابولیسم کاهش می یابد.

مدیریت تغذیه و جیره نویسی آبزیان
مدیریت تغذیه و جیره نویسی آبزیان

7) درجه حرارت آب : با افزایش درجه حرارت آب با توجه به اینکه ظرفیت انحلال اکسیژن کاهش می یابد سرعت متابولیسم در ماهی زیاد میشود.

8) سایر عوامل محیطی : عواملی نظیر سرعت جریان آب ، ترکیب شیمیایی و آلودگی آب استرس هائی را به ماهی وارد میکند که به نسبت این تغییرات میزان متابولیسم متغیر خواهد بود

تا اینجا عوامل موثر در احتیاجات انرژی در ماهی و یا کلا آبزیان را بررسی کردیم ، سئوالی که مطرح میشود اینست که منابع تامین این انرژی چه مواردی خواهد بود؟
آبزیان نیز مانند سایر حیوانات انرژی مورد نیاز خود را از کربوهیدرات ها ، پروتئین ها و چربی ها استحصال میکنند. از آنجا که ماهی با بازده پائین از کربوهیدراتها استفاده میکند ، در پرورش اغلب ماهیان چربی و گاهی هم پروتئین منابع اصلی تامین انرژی محسوب میشوند.

انرژی ناخالص کربوهیدراتها 4.15 kcal/g است . ماهی کپور قادر است 30 تا 90 درصد کربوهیدراتهای موجود در جیره را هضم کند این در حالیست که توان هضم کربوهیدراتها در قزل آلا فقط 39 درصد میباشد.

برای تامین انرژی در جیره قزل آلا میتوان تا حدودی از کربوهیدراتها به جای پروتئین استفاده کرد ولی وفور کربوهیدرات ها در جیره این ماهی باعث ذخیره شدن کلیکوژن زیاد در کبد و چربی کبد و کلیه میشود . بنابراین میتوان گفت چربی و پروتئین اصلی ترین منابع تامین انرژی در جیره ماهی قزل آلا محسوب میشوند .

نکته مهم :
متاسفانه برخی تولید کنندگان خوراک قزل آلا برای افزایش شناوری و اکسترودر شدن خوراک و همچنین بایندری مناسب و نهایتا توجیه اقتصادی بهتر اقدام به افزودن بی رویه آرد گندم در جیره میکنند ، مصرف کنندگان خوراک در نگاه اول از میزان رشد ماهی راضی هستند بدون اینکه بدانند در پایان دوره و یا هنگام مصرف این ماهی هیچ ارزش غذائی نداشته و در ماهی تابه ها بلافاصله جمع میشود .

چربی