بی فنیل های پلی کلرینه (pcb)
پی سی بی‌ها به عنوان آلاینده های زیست محیطی بسیار مهم شناخته می‌شوند. پی سی بی‌ها در گروه پایدارترین ترکیبات آلی در محیط قرار دارند. با وجودی که حلالیت آن‌ها در آب بسیار کم است، به‌راحتی در حلال‌های غیرقطبی حل و در چربی‌ها انباشته می‌شوند.
مخلوط‌هایی از تعداد زیادی ایزومر آن‌ها در تجهیزات سنگین صنایع برق (از قبیل خازن‌های نیرو و مبدل‌های فشار قوی)، مهندسی مکانیک (مثلا به عنوان مواد قابل‌اشتغال برای انتقال گرما، در مایعات هیدرولیک و روان سازهای کمپرسورها) و صنایع شیمیایی (مثل تولید براق‌کننده‌های سنتزی، رنگ‌ها و پلاستیک‌ها) مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اسامی تجاری pcb شامل Delor (چک واسلواکی)، Arclor (ایالات متحده آمریکا)، Clophen (آلمان)، kaneclor (ژاپن)، Sovtol و Savol (شوروی سابق) است.
عطف به توجه فزاینده مقادیر رو به ازدیاد آلاینده های زیست محیطی از جمله PCBها در محیط از طریق منابع مختلف، انباشته شدن آن‌ها در موجودات زنده و تردیدهای موجود در خصوص اثرات سمی آن‌ها، تولید PCBها در سال 1971 محدود نظارت‌های بیشتری بر استفاده و دفع آن‌ها اعمال گردید.
نگرانی اصلی این است که اگر PCBها وارد محیط طبیعی شوند، دیگر نمی‌توان آن‌ها را بازیافت یا خارج کرد. غلظت PCBها در آب‌های سطحی 10 به توان 8- تا 10 به توان 4- میلی‌گرم در لیتر است.
این‌ها ظرفیت زیادی برای انباشته شدن در رسوب‌های کف و موجودات زنده آبزی دارند.
ضریب زیست – انباشتگی PCBها در موجودات زنده به میزان چربیشان بستگی داشته و از 10 به توان 3 تا 10 به توان 5 است. پی سی بی‌ها مشکلات بسیار پیچیده بوم – سم‌شناختی ایجاد میکنند.
حدود 209 نوع PCB مختلف وجود داشته که هر کدام خواص سم شناختی متفاوتی دارند. آزمایش‌های سمیت‌زایی برای تعیین میزان کلران‌ها و نداشتن PCBهای معین بر روی محصولات تجارتی آماده مصرف انجام می‌شود. این امر ارزیابی سمیت آن‌ها را در محیط مشکل می‌کند. زیرا در مقایسه با ترکیبات آزمایش‌شده، جذب هر یک از ترکیبات PCB منجر به یافتن مقادیر متفاوتی در موجودات زنده می‌گردد.
لذا، هرگونه ارزیابی سمیت PCBها فقط به صورت کلی و براساس آزمایشگاه‌های انجام شده بر ترکیبات رایج میسر است. ترکیبات مختلف PCB در ماهی، به‌خصوص در مراحل اولیه رشد و نمو، بسیار سمی تا فوق‌العاده سمی هستند. LC50 آن‌ها در مدت 48 ساعت، کمتر از 1 میلی‌گرم در لیتر است. تاثیر نامطلوب بر سیستم آنزیمی بخش میکروزومی کبد یکی از فعالیت‌های مختلف سمی PCBها است.
در صورت تماس درازمدت ماهی با مقادیر غیرکشنده PCBها، ترکیبات مزبور در بدن آن‌ها انباشته می‌شوند.
به‌ویژه در بچه ماهیان، موجب بد شکل شدن اسکلت، آسیب‌دیدگی پوست و باله‌ها (باله‌ها کامل نمی‌شوند)، اندام‌های پارانشیمی (عمدتا در کبد که هیپروتروفی، دیستروفی موضعی و تغییرات نکروبیوتیک تا نکروزی رخ می‌دهد) و گنادها می‌شوند.
این تاثیرات، متعاقبا، موجب تلفات در طول تخم‌گشایی، بالا رفتن میزان مرگ و میر در مراحل اولیه بچگی و افزایش بد شکلی‌های مختلف در بین بازماندگان می‌گردند.
حداکثر غلظت‌های قابل‌قبول PCBها در آب برای آزادماهیان از 6-10×1 تا 6-10×5 و از 6-10×2 تا 5-10×1 میلی‌گرم در لیتر در مورد کپور ماهیان است .
کمترین غلظت‌های قابل‌قبول برای مدت تخم‌گشایی و مراحل اولیه زندگی بچه ماهیان توصیه می‌گردند. لیکن، ممکن است اندازه‌گیری غلظت‌های موجود در محلول از طریق تجزیه شیمیایی مشکل باشد. همچنین قسمت اعظم جذب PCBها از طریق غذا انجام می‌شود. تجزیه بافت ماهی معیاری از درجه تماس به دست می‌دهد.
اما غلظت‌های پیدا شده نباید با محتویات چربی بافت ارتباط داده شود. برای یک ارزیابی کارشناسانه از خطر بالقوه در هنگام وجود مقادیر نمایان باید تعدادی از PCBهای کلیدی با استفاده از روش‌های تجزیه‌ای، شناسایی و اندازه‌گیری شوند.