انواع ماهیان گرمابی و خاویاری

ماهیان گرم آبی

از ویژگی‌های بارز پرورش ماهی گرمابی پذیرش شرایط گرما توسط این ماهی‌ها است. مهم‌ترین گونه‌های پرورش ماهی گرمابی موجود در کشور عبارت است از:

  • کپور ماهیان چینی شامل: کپور نقره‌ای، آمور،کپور معمولی و سرگنده (بیگ هد)
  • کپور ماهیان هندی شامل: کاتلا، روحو، بیریگال و کالباسو
  • کپور سیاه: خامه ماهی، لای ماهی، کفال و…
ماهی های گرم آّبی

خصوصیات فیزیکی آب

دما:
برای پرورش ماهی گرمابی دمای بالای ۱۸ درجه سانتیگراد مناسب است و این ماهی‌ها به خوبی تغذیه، رشد و تکثیر می‌شوند. بهترین شرایط رشد آن‌ها بین ۲۸-۲۵ درجه سانتیگراد است در دمای بالای ۳۳ درجه سانتیگراد دچار خفگی می‌شوند و در دمای زیر ۱2 درجه سانتیگراد بیمار و در دمای زیر ۸ درجه سانتیگراد به خواب زمستانی می‌روند.

خصوصیات شیمیائی آب

تولید اکسیژن محلول در آب اکسیژن محلول در آب از سه منبع اصلی زیر تامین میشود:
از طرق عملیات مکانیکی (هواده) که این دستگاه باعث تزریق اکیسژن به آب از طریق پمپ کردن هوای اطراف به درون آب می باشد.
نفوذ اکسیژن هوا از طریق ایجاد امواج د رلایه های سطحی
اکسیژن حاصل از عمل فتوسنتز گیاهان موجود درآب
در بخش کیفیت آب به صورت مبسوط توضیح داده شده است.

روش های مختلف پرورش ماهیان گرم آبی

پرورش ماهی از نظر سن یا اندازه ماهی: در این روش تولید ماهی به سه مرحله تقسیم میشود
تولید لارو تا بچه ماهی نورس
تولید بچه ماهی نورس تا بچه ماهی با وزن 10 الی 20 گرم و مناسب برای پرورش ماهی
تولید ماهیان بازاری
پرورش ماهی از نظر ترکیب گونه: در این روش، پرورش امکان دارد بصورت تک گونه، دو گونه و یا چند گونه باشد که در صورت افزایش بازده استخر پرورش ماهی اکثر پرورش دهندگان از روش چند گونه ای استفاده می کنند.

پرورش ماهی گرمابی از نظر تراکم کشت در استخرها

  • پرورش به صورت گسترده و غیرمتراکم با استفاده از تولیدات طبیعی آب و عدم استفاده از غذای دستی
  • پرورش به صورت نیمه‌متراکم که ۶۰ تا ۹۰ درصد غذای ماهی از طریق کوددهی و غذای طبیعی تامین می‌شود و بقیه غذا به‌صورت دستی خواهد بود.
  • پرورش به‌صورت متراکم که ۵۰ تا ۶۰ درصد غذای ماهی از طریق کوددهی و غذای طبیعی تامین می‌شود و بقیه غذا به‌صورت دستی خواهد بود.
  • پرورش به‌صورت فوق‌متراکم این روش مختص ماهیان با ارزش اقتصادی بالا همچون ماهی قزل‌آلا است.
ماهی خاویاری

ماهیان خاویاری

ماهی خاویاری

ماهیان خاویاری در زبان فارسی به نام تاس‌ماهیان و در جوامع بین‌المللی با نام استورژن (Sturgeon) شناخته می‌شوند. همچنین، نام علمی این مجموعه ماهیان Acipenseridae است. یکی از اشتباهات رایج در میان عوام، نام بردن از “ازون‌برون برای اشاره کردن به این دسته ماهیان به جای  نام‌های استورژن و تاس‌ماهیان است. ماهی خاویار یا تاس‌ماهی نامی است که به بعضی از ماهیان خانواده تاس‌ماهیان داده می‌شود که در مجموع حدود به ۲۷ گونه و زیرگونه دارد. که از این تعداد، ۵ گونه در دریای خزر زندگی می‌کنند، دریایی که به تنهایی ۹۳ درصد ذخایر ماهیان خاویاری جهان را در خود جای داده ‌است. خاویار بسیار پرکالری و انرژی‌زا است و انواع گوناگون آن همچون خاویار طلایی و سرخ و سیاه که البته در این میان خاویار سیاه از ارزشی قابل توجه برخوردار است.

گونه های مختلف ماهیان خاویاری:

تاس‌ماهیان، به دو دسته اصلی آسیپنسرها (Acipenser) و هوسوها (Huso) تقسیم می‌شوند.

ماهیان خاویاری در دسته آسیپنسرها به 6 گونه زیر تقسیم می‌شوند:

  • قره برون یا  Acipenser Persicus
  • چالباش یا  Acipenser GueldenStaedtii
  • شیپ یا  Acipenser Nudiventris
  • ازون برون یا سوروگا (Sevruga) یا  Acipenser Stellatus
  • بری یا  Acipenser Baerii
  • آمور استورژن یا  Acipenser Schrenckii

که در این میان، سه گونه “قره برون”، “چالباش” و “شیپ” به نام تاس‌ماهی یا آسترا (Asetra) مشهور شده‌اند.

هوسوها نیز به 2 دسته تقسیم می‌شوند:

  • بلوگا یا Huso Huso
  • کالوگا یا Huso Dauricus

حال به شرح مفصل هر یک از گونه های بالا از ماهیان خاویاری می پردازیم:

ماهی شیپ

نام این ماهی از نام لاتین و علمی آن گرفته شده و خصوصیاتی مشابه سایر تاسماهیان از جمله قره برون دارد، اما از تفاوت های این ماهی با چالباش و قره برون، می توان به پرورشی نبودن این گونه (بنا بر دلایل اقتصادی) و همچنین ریز و کوچک بودن دانه های خاویار آن اشاره کرد. ماهی شیپ، معمولاً مهاجری است که برای تخم‌ریزی به سواحل ایران می‌آید و در رودخانه‌های آبریز دریای خزر تخم‌گذاری می‌کند. از عمری 30 ساله برخوردار است، سبک‌وزن بوده و تعدادش بسیار اندک است و از نظر ارزش در رتبه چهارم قرار دارد و با طولی بیش از یک متر و و زنی سبک؛ که در فاصله ۱۰ تا ۱۴ سالگی بالغ و به سن تخم ریزی می‌رسد.

ماهی: قره برون Acipenser persicus

نام این ماهی به معنای <بینی سیاه> بوده و به دلیل ویژگی های ظاهری اش به قره برون معروف شده است. این ماهی، بهترین نوع تاسماهیان در جهان است که به تازگی به عنوان یک گونه ی مستقل به رسمیت شناخته شده و اتفاقا از گونه های بومی ایران نیز هست. گوشت قره برون رنگ سفیدی دارد و چربی آن به نسبت سایر گونه ها کمتر است. طعم بسیار خوشمزه خاویار آن، جذابیت این ماهی را دو چندان کرده است. خاویار ماهی قره برون در طیف رنگی زرد طلایی تا قهوه ای تیره بوده و تولید آن در محیط های مختلف بین 8 تا 12 سال زمان می برد. اگر این خاویار، تحت شرایط ایده آل تولید شود، طعم  ویژه ای نظیر گردو می دهد. بچه ماهیان در اولین سال زندگی از گاماروس ها، لارو شیرونومیده، اولیگوخت و غیره تغذیه می کنند. تاس ماهیان جوان از سایر ماهیان تغدیه می کنند و زمانی که به رشد کامل می رسند علاوه بر ماهی ها از نرمتنان و خرچنگ ها هم تغذیه می کنند.

ماهی چالباش

نام این تاسماهی نیز بر اساس گودی که در سر آن وجود دارد، به معنای <سر چال دار> می باشد. در اکثر موارد کاملا به قره برون شبیه است و تنها نقاط تفاوت، رنگ گوشت آن زرد تر و طعم  و مزه آن ضعیف تر نسبت به قره برون هستند. بسیاری، طعم خاویار را ناخوشایند می‌دانند و آن را همراه خوراکی دیگری می‌خورند؛ و گروهی که خود را در جهان به عنوان علاقه‌مندان حقیقی خاویار معرفی می‌کنند، معتقدند کسی که طعم خاص ماهی و مزه تند خاویار خالص و سرد را دوست ندارد و تاب نمی‌آورد، همان بهتر که به آن لب نزند، تا آن را با آمیختن به خوراکی دیگر، قابل خوردن کند.

ماهی آمور استوروژن

نام اصلی این ماهی شرینکی است که آخرین نوع از آسیپنسر ها محسوب می شود. این ماهی مخصوص چین بوده و برای تولید خاویار زمانی بین 5 تا 8 سال نیاز دارد. از ترکیب این ماهی و ماهی کالوگا، گونه ی ترکیبی Dauricus Schrenckii بوجود آمده است.

ماهی ازون برون (دراکول)

ازون برون به معنای دماغ دراز می باشد و طیف رنگی آن از خاکستری روشن تا خاکستری تیره و گاها مشکی متغیر است. از ماهیان پرورشی نیست و خاویار آن دارای دانه هایی ریز و طعمی لذیذ است که برای تولید به زمانی بین 6 تا 12 سال نیاز دارند. اوزون برون به لحاظ کیفی در رتبه آخر قرار دارد؛ چرا که تخم‌اش ریزتر و ارزان‌تر است. این ماهی از نظر تکثیر مصنوعی با مشکلاتی مواجه است و تعداد آن نیز در شرایط طبیعی، رو به کاهش می‌رود خاویار سرخ یا سیاه را می‌توان در تمامی فروشگاه‌های مواد غذایی روسیه خریداری کرد. در اغذیه فروشی‌ها چند دانه خاویار سرخ بر روی برشی از نان با یک برگ جعفری سرو می‌شود. همان گونه که خاویار سیاه در ایران و جنوب روسیه شناخته شده‌تر است، خاویار سرخ در سیبری و خاور دور، هواداران بیشتری دارد. گرچه خاویار سرخ از خاویار سیاه ارزان‌تر است، اما مزه و ارزش غذایی آن دست‌کمی از خاویار سیاه ندارد.

ماهی سیبری یا بری:

نام این ماهی نیز همانند ماهی شیپ، از نام لاتین آن گرفته شده است. برای تولید خاویار به حدودا 5 سال زمان نیاز دارد که از ریزترین انواع خاویار به شمار می آید.  خاویار این ماهی در رنگ های خاکستری تیره تا مشکی دیده می شود. این ماهی مربوط به آب های شمال روسیه بوده و به دلیل زمان کم مورد نیاز برای تولید خاویار، برای محیط های پرورشی ایده آل است. این ماهی شبیه چالباش است با این تفاوت که دارای تیغه های آبششی بادبزنی، پوزه کوتاه و اندکی مسطح و بریدگی لب پایین عمیقتر است. در طبیعت طول بدن سیبری تا 2 متر و وزن بین 56 تا 200 کیلو گرم می رسد و به ندرت از 200 کیلوگرم تجاوز می کند و حداکثر سن تا 60 سال می رسد. این ماهی نیمه مهاجر است و در همه رودخانه های سیبری مانند اب، ینی سیی، لنا تاکولیما و حوضه دریاچه بایکال زندگی می کند.

استرلیاد Acipenser ruthenus

شبیه ماهی شیپ است ولی به واسطه بریدگی وسط لب پایینی از ماهی شیپ متمایز است. سبیلکها رشته دار هستند و تعداد برجستگی های استخوانی جانبی از دیگر گونه های تاس ماهیان بیشتر است.
استرلیاد یکی از انواع کوچک تاس ماهیان نیمه مهاجر است که در آب شیرین زندگی می کنند طول آن در طبیعت 34 تا 50 سانتیمتر و وزن آن 6 تا 8 کیلو گرم می باشد و ندرتاً به 125 سانتیمتر و 16 کیلو گرم می رسند. این ماهی در رودخانه های حوزه دریای سیاه و آزف و خزر دیده می شود ولی در آبهای ایران مشاهده نشده است. ماهی دورگه بستر حاصل تلاقی ماده فیل و نر استرلیاد است.

ماهی بلوگا ( فیل ماهی)

این ماهی که در ایران به نام فیل ماهی مشهور است، درشت ترین، گران ترین و کمیاب ترین نوع خاویار را داراست. بیشینه ی طول عمر، وزن و طول آن به ترتیب: هشتاد سال، یک تن و 6 متر می باشد. پس از هر بار تخم گذاری، مجددا پس از گذشت حدود 2 سال شروع به تخم گذاری می کند. بین 10 تا 15 درصد وزن این ماهی را خاویارش تشکیل می دهد. خاویاری که برای تولید در محیط پرورشی به زمانی در حدود 12 سال نیاز دارد و طیف رنگی آن از خاکستری روشن تا خاکستری تیره و حتی مشکی متغیر است. این‌گونه ماهی، هر ۲ یا ۳ سال یک بار، تخم‌ریزی می‌کند و بین 10 و ۱۷ سالگی بالغ می‌شود و به نام بهترین خاویار، گران‌ترین ماهی و خاویار جهان را به خود اختصاص داده است. از قامتی 1.5 متر تا ۴ متر برخوردار است و تا امروز، رکورد صید آن در ایران بیش از 650 کیلوگرم بوده‌است. فیل ماهی جزء ماهیان شکارچی و درنده است و از چند ماهگی در رودخانه ها شروع به شکار می کند. در دریا از ماهی کلمه، انواع شگ ماهیان، کیلکا، گاوماهیان، سفید و غیره تغذیه می کند. حدود 90 درصد از فیل ماهیان دریای خزر برای تخم ریزی به رودخانه ولگا مهاجرت می کنند.
خاویار این نوع ماهی بسته به اندازه وسایز آن نام گذاری می گردد. اگر اندازه دانه های خاویار آن کوچکتر از5 میلیمتر باشد بلوگا نامیده می شود و اگر سایز دانه های آن از ۲/۵ بزرگتر باشد رویالی یا امپریال گفته می شود.

کالوگا

این ماهی که از دیگر انواع خانواده ی هوسو هاست، در تمامی موارد به بلوگا شباهت داشته اما ظاهری شبیه به آسترا ها دارد. در رودخانه ی آمور چین یافت شده و همانطور که گفته شد، از آن انواع هیبریدی نیز تولید شده است.