پرورش ماهی در قفس

مقدمه
دنياي ما با سه چالش اساسی يعني فقدان آب شيرين، كمبود غذا و تخريب محيط زيست روبروست است. روزانه ده ها هزار نفر در جهان به واسطه كمبود مواد غذايي مي ميرند و میزان مرگ و مير ناشي از كمبود غذا با افزايش جمعيت شدت مي یابد. براي مقابله با اين چالش بزرگ، بشر باید شيوه هاي جديدي را به كار گيرد تا ميزان توليد مواد غذايي را افزايش دهد. در حالي كه توليد گوشت قرمز و محصولات كشاورزي با برخي محدوديتها روبرو است، در عوض درياها که نزديك به 75 درصد سطح كره زمين را اشغال کرده اند، كه از ظرفیت های بالقوه براي توليد مواد غذايي هستند که در دسترس جامعه ی بشری قرار دارند.

روند رشد فزاينده جمعيت، محدوديت های منابع غذايي و كاهش صيد برخي از گونه هاي دريايي در جهان، اولویت استفاده از منابع آب شیرین برای شرب و کشاورزی، عموم كشورهاي توليدكننده آبزيان را در سال های اخير به سمت آبزی پروری دریایی، به ویژه پرورش ماهيان دريايي سوق داده است. ظرفیت تولید بالا به علت وسعت دريا، قدرت خود پالایی بالا در محیط های دریایی، تهویه و جابجایی خوب آب در محیط پرورش، عدم نیاز به اكسيژن دهي، كاهش هزينه هاي استهلاک و تعمير و نگهداري، استفاده از محیط های طبیعی، شرايط مناسب پرورشي برای توليد ماهيان با ارزش از جمله مزايايي هستند كه ما را در استفاده از روش پرورش ماهی در قفس های دریایی ترغیب کرده است.

پرورش ماهی در قفس
پرورش ماهی در قفس

وضعیت جهانی آبزی پروری و پرورش ماهی در قفس

بر اساس گزارش سازمان خواربار و كشاورزي ملل متحد FAO صيد جهاني آبزيان به حدي رسيده است كه با شيوه هاي كنوني مديريت ذخاير، نمي توان توليد بيشتري را انتظار داشت. از سوي ديگر تقاضا براي ماهي و ديگر غذاهاي دريايي رو به فزوني است. در طی دو دهه اخیر، پرورش آبزیان با رشد سالانه حدود هشت درصد سریعترین و با ثبات ترین نرخ رشد را در تولید پروتئین های جانوری در جهان داشته است.

در سال 2014 میلادی میزان تولید آبزیان پرورشی به حدود 100 میلیون تن رسیده است که 60 میلیون تن آن مربوط به آبزیان دریایی و لب شور و 40 میلیون تن آن مربوط به آبزیان آب شیرین بوده است. از شصت میلیون تن آبزیان دریایی پرورشی، 25 میلیون تن سهم جانوران آبزی از جمله شش میلیون تن ماهیان دریایی پرورشی است. چین به تنهایی بیش از نیمی از تولیدات آبزی پروری را به خود اختصاص می دهد و پس از چین، کشورهایی مانند اندونزی، هند، و یتنام، فیلیپین، نروژ و ژاپن در زمره بزرگترین تولید کنندگان آبزیان پرورشی محسوب می شوند. رتبه ایران در بین تولید کنندگان آبزیان پرورشی در سال 2014 ، نوزدهم بوده است. بر اساس آخرین آمار، 62 کشور در دنیا به فعالیت پرورش ماهی در قفس مشغول هستند که میزان تولید ماهی در قفس های آب شیرین و دریایی در سالهای اخیر ( آمار ارائه شده از 25 کشور ) به بیش از سه نیم میلیون تن رسیده است.  ماهی آزاد اقیانوس اطلس، تن ماهیان، انواع شانک ها و سیم ماهیان، هامور ماهیان، تیلاپیا و قزل آلا از جمله ماهیانی هستند که بیشترین سهم را در این شیوه تولید دارند.

همانگونه که در تصویر فوق نشان می دهد بیشترین سهم ماهیان پرورشی در قفس به ماهی آزاد اقیانوس، قزل آلای رنگین کمان، تن زردباله و گربه ماهی اختصاص دارد. امروزه کشورهایی مانند چین، نروژ، شیلی، ژاپن و انگلستان به عنوان قطب تولید ماهیان دریایی در قفس ( آبهای شور و شیرین) شناخته شده اند.

پیشینه پرورش ماهی در قفس در ایران
پرورش ماهی در قفس در طی دو دهه اخیر به عنوان یکی از ظرفیت های توسعه آبزی پروری کشور مطرح بوده است و با توجه به شرایط عمومی و اقلیمی کشور، وجود برخی امکانات زیر بنایی طبیعی و انسان ساخت، همچنان به عنوان یکی از نقاط دست نخورده توسعه مطرح است. در طی دهه هفتاد استقرار قفس های کوچک در محیط های آبی نظیر دریاچه پشت سدها، دریاچه ها و آببندان ها گوشه کوچکی از ظرفیت های توسعه پرورش ماهی در قفس را به نمایش گذاشت، به طوری که در سال 1392 ، توسط 45 مزرعه فعال قفس در 12 استان کشور، بیش از 1245 تن ماهی قزل آلا تولید شد. پرورش ماهیان دریایی در قفس نیز در اواخر دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد مورد توجه قرار گرفت. سفر وزیر وقت جهاد کشاورزی و مدیران شیلات ایران در آن زمان به بعضی از کشورها مانند نروژ و مشاهده توسعه پرورش ماهی در قفس در این کشور نقطه عطفی در تصمیم سازی برای توسعه پرورش ماهی در قفس بود که یکی از پیامدهای آن انجام مطالعات اولیه میدانی و ارزیابی های مقدماتی از امکان توسعه پرورش ماهی در دریای خزر و آب های جنوب کشور بود.

پرورش ماهی در قفس