پرورش ماهی در ارمنستان
تاریخچه
قبل از پرداختن به تاریخچه پرورش ماهی در ارمنستان بهتر است کمی با این کشور آشنا شوید. ارمنستان یک کشور بدون مرز با وسعت ۲۹٬۸۰۰ کیلومتر مربع با منابع طبیعی محدود است. این کشور به دو حوزه اصلی تقسیم می شود؛ حوزه اراک در جنوب غربی و حوزه کوری در شمال شرقی. بدون عبور از قلمرو گرجستان و ترکیه نمی توان به دریای سیاه در این کشور رسید.
در این کشور صدها منابع آبی در جریان است، از جمله آنها می توان به ۱۰ دریاچه اصلی طبیعی، ۱۵ رودخانه اصلی و ۵ قنات اشاره کرد. پرورش ماهی در ارمنستان و صید حاصل از این آبها یک عنصر مهم در تأمین مواد غذایی ارمنستان است. بزرگترین منبع آبی و پرورش ماهی در ارمنستان آب دریاچه ی سوان است که تقریباً در ارتفاع ۹۲۴ متری از سطح دریا قرار گرفته است. آب این دریاچه توسط ۲۸ جویبار تامین می شود اما تنها یک خروجی واحد دارد. گونه های مختلفی از ماهی از جمله، ماهی قزل آلا سوان، ماهی سفید، ماهی کپور و قزل آلای رنگین کمان در این دریاچه پرورش می یابد.
قزل آلا دریاچه سوان نه تنها در ارمنستان بلکه در فدراسیون روسیه و جاهای دیگر نیز تقاضای زیادی دارد. با این وجود قزل آلای دریاچه سوان به دلیل صید بیش از حد در معرض خطر است و برای نجات گونه ها اقدامات جدی لازم است.
براساس آمار اداره ملی این کشور، حدود، ۱۴۲ شخص حقوقی مشغول به پرورش ماهی در ارمنستان هستند. منابع مختلفی نیز تعداد مزارع پرورش ماهی در این کشور را حدود ۲۰۰ مزرعه اعلام کرده اند که از این تعداد ۷۰ مورد به طور دائم فعال می باشند. همچنین ظرفیت تولید مزارع فعال ماهی در این کشور از ۵ تا ۱۰۰ تن در سال متغیر است.
پرورش ماهی در ارمنستان آن هم از نوع تجاری، از دهه 1950 در منطقه دریاچه سوان و با ساخت استخرهای کوچک و بزرگ برای ماهی قزل آلا و کوگان آغاز شد. توسعه دوم ساخت مزارع استخر برای تولید سفره ماهی، عمدتاً از نوع کپور (معمولی، گاو بزرگ، نقره) و ماهی قزل آلا بود. مزارع پرورش ماهی در ارمنستان در دور دوم توسعه وسعت بزرگتری نسبت به مرحله اول توسعه داشتند، به طور معمول صدها هکتار و بیشتر.
معمولا آب مزارع پرورش ماهی در ارمنستان از رودخانه ها توسط پمپ وارد این مزارع می شد. در دهه 1980، آلودگی های به وجود آمده باعث کاهش صید وحشی ماهیان شد و در برخی موارد نیز بر سلامتی ماهی در استخرها تأثیر منفی گذاشت. با این وجود، در این دوره، مزارع پرورش ماهی چنج تا شش هزار تن در سال ماهی تولید می کردند.
اگرچه بیشتر مزارع دولتی پرورش ماهی در ارمنستان در دره آرارات ساخته شده است، اما شاهد گسترش این مزارع در مناطق دیگر مانند جرموک و هرازدان هستیم. چاه های آب با عمق بین 50 تا 250 متر در این مناطق می توانند در طول سال با کیفیت بالا آب این مزارع را، با دمای ثابت 11-15 درجه سانتیگراد و جریان ثابت فراهم کنند.
خلاصه در مورد تاریخچه پرورش ماهی در ارمنستان باید گفت که این کشور از گذشته های دور پرورش ماهی در رودخانه ها و دریاچه ها را در اولویت های اقتصادی خود قرار داده است. بیشترین مقدار درآمد یک شهروند ارمنی که در این عرصه فعالیت می کند به واسطه پرورش ماهی به دست می آید.
بر خلاف روش اروپای غربی، مزارع پرورش ماهی در ارمنستان هیچ گونه سیستم مکانیکی مرتب سازی ماهی ندارند، بلکه بصورت دستی از ماهی نمونه برداری می کنند. به نظر می رسد بسیاری از ماهی های کپور در بازار ایروان ناشی از صید ماهی در دریاچه ها و رودخانه های این کشور باشد. برخی از کشاورزان ارمنستانی، قزل آلا و ماهی کپور را در استخرهای کنار حاشیه مزرعه خود تولید می کنند.
شرایط کنونی پرورش ماهی در ارمنستان؟
با پیشرفت هایی که در حوزه پرورش ماهی در ارمنستان اتفاق افتاده، صنعت پرورش ماهی در این کشور از حالت سنتی خارج شده و روبه مدرنیته رفته است. تجهیزات به روز و مدرن جایگزین تجهیزات سنتی گشته است. در دو سال گذشته، فرهنگ تولید ماهی قزل آلای سوان در شرایط کنترل شده برای بسیاری از پرورش دهندگان فراهم شده است.
برای همین پیشرفت چشمگیری را در سال های اخیر می توان از پرورش ماهی در ارمنستان شاهد بود، دلیل این امر به خاطر بهبود شیوه های مدیریت، توسعه خوراک ماهی و انتخاب ماهی با پتانسیل ژنتیکی خوب است.
اگرچه ارمنستان کشوری بدون مرز است، اما در زمینه شیلات و آبزی پروری به دلیل داشتن رودخانه ها، کانال ها، دریاچه ها، مخازن و مهمتر از همه آب های زیرزمینی از پتانسیل های زیادی برای پرورش ماهی برخوردار است.
ارمنستان برای دسترسی به بازارهای اتحادیه اروپا بهترین موقعیت را در منطقه دارد؛ اما برای دسترسی به آن نه تنها باید اقدامات لازم را برای اصلاح بخش پرورش ماهی و آبزی پروری انجام دهد، بلکه باید تلاش کند تا این اقدامات را با شرایط فعلی اقتصادی و اجتماعی کشورش تطبیق دهد.
صنعت پرورش ماهی در ارمنستان می تواند کمک شایانی به اقتصاد این کشور داشته باشد. محدود بودن منابع اراضی کشاورزی نیاز به استفاده بیشتر از منابع طبیعی دیگر مانند صنعت پرورش ماهی در ارمنستان را افزایش می دهد. به همین دلیل است که فرهنگ پرورش ماهی باید در این کشور حائز اهمیت باشد. به طور کلی، شرایط آب و هوایی به اندازه کافی برای کشت ماهی در آبهای سطحی در این کشور مطلوب است. استفاده از آب های زیرزمینی برای تولید گونه های مختلف ماهی قزل آلا و ماهیان خاویاری در این کشور مهیا بوده و به راحتی پرورش دهندگان می توانند از این پتانسیل استفاده کنند.
آبهای سطحی و زیرزمینی منابعی هستند که بطور قابل توجهی در ارمنستان مورد استفاده قرارمی گیرند. توسعه صنعت پرورش ماهی در ارمنستان در سال های اخیر نشان می دهد که طیف گسترده ای از تولید کنندگان ماهی در این کشور توانسته اند از تجربیات سال های گذشته به خوبی استفاده نکنند.
شیلات و پرورش ماهی در ارمنستان نیز از اهمیت استراتژیکی بالایی برخوردار است، زیرا آنها نه تنها در دشت ها بلکه در کوهپایه ها و حتی مناطق کوهستانی، به ویژه در روستاهای نزدیک مرز (جایی که شیلات و کشت ماهی تنها فعالیت سودآور محسوب می شود) به این کار مشغول هستند. پرورش ماهی در ارمنستان همچنین سود خوبی دارد.
در ۹۰ سال گذشته، تجربه گسترده ای در زمینه پرورش ماهی در ارمنستان جمع آوری شده است، به طور عمده این تجربیات در زمینه تکثیر مصنوعی ماهی قزل آلا سوان بوده است؛ که نتیجه آن تولید سالانه حدود ۷ میلیون ماهی قزل آلا و حدود ۱۰۰ میلیون لارو سوان خرمولی و ۲۰ میلیون لارو ماهی سفید سوان است.
بهروز فرد تحلیل گر و عارضه یاب شیلات