ویتامین ها :
ویتامین ها ترکیبات عالی پیچیده ای هستند که به مقدار اندک برای رشد، تولید مثل، سلامتی، سوخت و ساز کلی مورد نیاز بوده و اکثر اعمال حیاتی بدن به کمک آنها انجام میشود. در حقیقت می توان آنها را کاتالیزورهای حیاتی نام برد. وجود ویتامین ها در جیره غذائی ماهیانی که از غذای زنده استفاده نمی کنند مانند قزل آلا ضروریست.
عوامل موثر در میزان مصرف ویتامین ها :
1) سن 2) میزان رشد 3) شرایط فیزیولوژیک
4) شرایط محیطی 5) ترکیب جیره 6) وضعیت سلامتی ماهی
11 نوع ویتامین محلول در آب و 4 نوع ویتامین محلول در چربی وجود دارد.
ویتامین های محلول در آب عبارتند از : اسید آسکوربیک، کولین، اینوزیتول، تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، پیرودکسین، اسید پنتونئیک، بیوتین، اسید فولیک و سیانوکوبالامین.
ویتامین های محلول در چربی شامل : ویتامین A ، E . D. K
اگر میزان ویتامین های محلول در چربی بیش از حد نیاز باشند در بافت های بدن تجمع پیدا کرده و حالت مسمومیتی رخ میدهد که به آن Hypervitaminosis می گویند.
اگر بخواهیم به این نوع مسمومیت جزئی تر نگاه کنیم می توان اینطور بیان نمود :
1) افزایش ویتامین A منجر به : کاهش رشد و هماتوکریت ، نکروز شدید
2) افزایش ویتامین D منجر به :کاهش رشد ، سستی و بی حالی
3) افزایش ویتامین E منجر به : رشد ناچیز و شروع تلفات
در جیره نویسی آبزیان جهت تامین اقلام ویتامینی مورد نیاز ماهی ترکیبی فرموله و آماده میشود که اغلب در انتهای فرایند تولید به محصول اسپری میشود و اغلب بدان مکمل ویتامینه گفته میشود.
مواد معدنی :
یکی دیگر از مواد غیر انرژی زا در جیره آبزیان محسوب میشوند و باعث استحکام ، سختی استخوان ها و افزایش سوخت و ساز ماهی و میگو میشوند.
مواد معدنی به 4 دسته تقسیم میشوند :
1) عناصر اصلی که شامل کربن ، هیدروژن ، اکسیژن و ازت میشوند و از طریق مواد غذائی تامین شده و در فعالیت های متابولیکی بدن نقش دارند.
2) عناصر پر مصرف : شامل کلسیم ، فسفر ، منیزیوم ، سدیم ، کلر ، پتاسیم ، و گوگرد هستند ، میزان نیاز ماهی به این عناصر بیش از 100 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم جیره میباشد.
3) عناصر کم مصرف : میزان نیاز ماهی به این عناصر کمتر از 100 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم جیره است که به عنوان مثال میتوان به عناصری مانند آهن ، مس ، روی ، منگنز ، نیکل ، کبالت ، مولبیدن ، سلنیوم ، کروم ، ید ، فلوئور ، قلع ، سیلیسیم و واناریوم اشاره نمود.
این عناصر در ساختمان آنزیم ها نقش دارند.
4 ) عناصر سمی : شامل سرب، جیوه، آلومینیوم، آرسنیک، آنتیموان، کادمیوم و کروم بوده که میزان سمیت آنها به میزان سختی آب بستگی دارد.
نکته مهم : میزان احتیاج آبزیان به مواد معدنی توسط غلظت آنها در محیط تعیین می شود ، ماهیان آبهای شیرین دسترسی کمتری به مواد معدنی طبیعی دارند و بنابراین باید در مکمل های معدنی تامین نیاز بیشتری صورت گیرد.