تاريخچه پرورش ماهی در ازبکستان
پرورش ماهی در ازبکستان 42-58 درصد از کل تولید ماهی در سال2016 را تشکیل می دهد و بخش مهمي از صنعت كشاورزي به دليل دسترسي اين كشور به رودخانه است. در حال حاضر، فقط تخم ریزی ماهی در منطقه تاشکند متعلق به دولت است، بقيه مزارع باقیمانده متعلق به بخش خصوصی هستند. شیلات در ازبکستان دو مؤلفه اصلی، شیلات داخلی و آبزی پروری را شامل می شود. اگرچه شیلات امکان کمک به توسعه روستایی و امنیت غذایی را فراهم می کند اما هنوز به ظرفیت بالقوه خود نرسیده است. حوضچه هاي گسترده یا نیمه فشرده Cyprinids اصلی ترین سیستم آبزی پروری است که توسط اين كشور عملی می شود. مساحت کل مزارع پرورش ماهی در ازبکستان حدود 10237 هکتار است که شامل استخرهای پرواری (8619 هکتار) و استخرهای پرورش نوزاد ( 1618 هکتار) است. به طور بالقوه، این مزارع می توانند با تولید متوسط 3 تن در هکتار در سطح حوضچه، سالانه 26000 تن ماهی تولید کنند.
عمده ترين مزارع فعال پرورش ماهی در ازبکستان
سه مزرعه پرورش ماهي در ازبكستان با مقیاس بزرگ، اکثریت قریب به اتفاق کل تولید ماهي اين كشور را تشکیل میدهد: “باللیچی”، “خرازمیربا” و ” ماهی منطقه ایالتی یانگ یول”است كه بزرگترین تولیدکننده ماهي و از مزارع فعال ازبكستان هستند. بیش از 20 سال است که از این حوضچه ها استفاده مي شود و هیچ گونه تعمیر عمده ای در آنها انجام نشده است. فقط در مزرعه “خرازمبالیک” در اين مورد استثناء است. در سالهای اخیر همه ي استخرهای زمستانی و مرتفع در اين مزارع افزایش یافته است.
فعاليتهاي كنوني اين مزارع شامل پرورش کپور نقره (Hypophthalmichthys molitrix) است.اين گونه اصلی ماهي پرورشي 66-88 (متوسط 84.6) درصد از کل تولید ماهي را تشکیل می دهد. ماهی کپور معمولی (Cyprinus carpio) دومین ماهی است که از نظر حجم تولید می شود و 5.5-2.2.2 (متوسط 11.3) درصد از کل تولید را تشکیل می دهد. کپور چمن (Ctenopharyngodon idellus) و کپور بزرگ (Hypophthalmichthys nobilis) اکثریت تولید باقی مانده را تشکیل می دهند. پرورش ماهی ها در یک چرخه رشد 2 ساله صورت مي گيرد.
انواع روش های پرورش ماهی
انتخاب روش های مختلف در پرورش ماهی به نوع و گونه های مختلف ماهی بستگی دارد. به طور کلی، روش های پرورش ماهی در دودسته قرار می گیرند:
1) پرورش ماهی سرد آبی (Coldwater Fish farming)
2) پرورش ماهی گرم آبی (Water Fish Farming)
روش های پرورش ماهی سرد آبی (قزل آلا):
- تکثیر و پرورش در استخرهای خاکی دانمارکی
- در تانک ها
- در استخرهای سیمانی
- در قفس های شناور در آب
- در سواحل محصور
- در سیستم مدار بسته
- در کانال های آب رسانی کشاورزی
روش های پرورش ماهی گرم آبی:
الف) روش گسترده (معیشتی- اقتصادی) :
پرورش و تکثیر ماهی در : 1) مخازن ذخیره آب (آب بندان و مخزن سد خاکی) 2) منابع آبی پشت سدها
ب) روش نیمه متراکم پرورش ماهی :
- احداث استخر خاکی برای پرورش و تکثیر ماهی
- احداث استخر بالاتر از سطح زمین
- احداث استخر از طریق حفر زمین کم شیب یا بدون شیب
- احداث استخر از طریق حفر زمین با شیب مناسب
- کشت توأم ماهی در شالیزارها
ج) روش متراکم پرورش ماهی : به طور کلی این روش در استخرهای باز و استخرهای بسته (گلخانه ای) انجام می گیرد.
1) استخرهای بتنی یا مخازن غیرخاکی
2) پرورش در قفس های شناور در آب
د) پرورش ماهی در سیستم های مدار بسته
ه) آکواپونیک (کشت تلفیقی ماهی با گیاه)
آشنایی با انواع ماهی های پرورشی :
به طورکلی ماهیان پرورشی شامل دو گونه اند :
1) ماهی های گرم آبی یا گرمابی 2) ماهی های سرد آبی
ماهیان گرم آبی :
یکی از مهم ترین ویژگی ماهیان گرم آبی، همان طور که از اسمشان پیداست، زندگی در آب های گرم است. ماهی گرمابی، به گونه های مختلفی از ماهی ها گفته می شود که در مناطق نیمه گرم یا گرمسیر زیست می کنند. دمای مناسب برای رشد گونه های مختلف این ماهی، با یکدیگر متفاوت است. ماهیان گرم آبی مختلف از جمله: کپور پرورشی (کپور معمولی و کپور ماهیان چینی) از دمای ۱۰ تا ۳۰ درجه سانتیگراد زیست می کنند، البته مناسبترین دما برای رشد آنها ۱۸ تا ۲۵ درجه سانتیگراد می باشد. دمای مناسب رشد در گونه های مختلف ماهیان گرم آبی، متفاوت است. برای مثال، ماهیانی مثل ماهی تیلاپیلا در دماهای بالاتر از کپور ماهیان پرورش می یابند.
مهم ترین گونه های ماهیان گرم آبی پرورشی موجود در کشور عبارت است از :
ماهی کپور چینی مانند: کپور علف خوار (آمور)؛ کپور سرگنده (بیگ هد)؛ کپور نقره ای (فیتوفاگ)؛ کپور معمولی
ماهی کپور هندی مانند: روحو؛ کالباسو؛ کاتلا؛ بیریگال
خامه ماهی؛ کفال؛ کپور سیاه؛ و… از دیگر ماهیان پرورشی گرم آبی می باشند.
ماهیان سرد آبی:
ماهیان سرد آبی نیز به گونه هایی از ماهی گفته می شود که در میانگین دمای ۷ تا ۱۷ درجه سانتیگراد به خوبی رشد می کنند. (البته بهترین دمای رشد برای این ماهیان، 16 درجه سانتیگراد می باشد). اغلب گونه های ماهیان آزاد در این دسته قرار می گیرند. اکثر گونه های ماهیان سرد آبی، با روش تکثیر مصنوعی، جهت حفظ ذخایر منابع آبی یا صید ورزشی و یا تولید گوشت، تولید و پرورش می یابند.
مهم ترین گونه از ماهیان سرد آبی پرورشی موجود در کشور عبارت است از :
قزل آلای رنگین کمان که در مزارع پرورش ماهی تولید و تکثیر می یابد. لازم به ذکر است که ایران در تولید ماهی قزل آلا، رتبه اول را در جهان دارا می باشد. البته رتبه اول در استفاده از منابع آب شیرین را به خود اختصاص داده است. این ماهی از مشهورترین و پرطرفدارترین ماهیان سرد آبی است که در ایران تولید می شود.
بهروز فرد تحلیل گر وعارضه یاب شیلات
